Τα παντα για τα ελληνικα κομικς

… ο οποίος ξεψάχνισε κάθε αρχείο για να περιλάβει στον τόμο τα… πάντα. Ζητήσαμε από τον συγγραφέα Άρη Μαραγκόπουλο, ο οποίος επιμελήθηκε την έκδοση, να μας ξεκλειδώσει τον τρόπο ανάγνωσης του βιβλίου, που είναι, όπως λέει, συναρπαστικό από την πρώτη μέχρι την τελευταία του σελίδα.

O αναγνώστης που (νομίζει ότι) ξέρει τα πάντα για τα ελληνικά κόμικς και ο αναγνώστης που δεν ξέρει τίποτε για τα ελληνικά κόμικς έχουν πλέον ένα κοινό σημείο αναφοράς: το βιβλίο του Soloup «Τα ελληνικά comics». Εξηγούμαι αμέσως: Ο μανιώδης αναγνώστης των κόμικς δεν είναι εξ ορισμού και επαρκής γνώστης της «ελληνικής σκηνής των κόμικς», ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.

Για να προλάβω οποιεσδήποτε αντιρρήσεις, λέω ότι το βιβλίο περιέχει τέτοιο όγκο χρηστικών πληροφοριών επί του θέματος που πολύ πρακτικά είναι αδύνατον για τον οποιονδήποτε να κατέχει αυτό το εύρος της γνώσης. Εκτός αν έχει προχωρήσει, κατ’ ιδίαν, σε παρόμοια έρευνα με την πολυετή εκείνη που διεξήγαγε ο συγγραφέας αυτού του τόμου, εκτός αν διασταύρωσε, όπως εκείνος, πηγές κάθε είδους, περιοδικά και φανζίν, εφημερίδες και εφημεριδούλες, άρθρα και αρθρίδια, μελέτες κακές και καλές, σχόλια παραπονεμένων και λιγότερο παραπονεμένων φαν στα φόρα του Διαδικτύου κ.λπ., κ.λπ. – και αν φυσικά αφομοίωσε δημιουργικά, όπως αυτός, όλη τη σχετική βιβλιογραφία, τόσο την ελληνική όσο κι ένα αντιπροσωπευτικότατο ποσοστό από τη διεθνή.

Αρκεί μια ματιά στα περιεχόμενα του τόμου για να αντιληφθεί ο αναγνώστης τον απίστευτο πλούτο των τεκμηριωμένων πληροφοριών για τα ελληνικά κόμικς. Το βιβλίο δεν είναι μόνον η «Βαβέλ» και το «Παρά Πέντε», το «Εννέα», το «Αντί», ο «Σχολιαστής», η «Γαλέρα» κ.ο.κ. Είναι απλώς… τα πάντα. Περιοδικά, δημιουργοί, αναγνώστες, σχολιαστές, εκδότες, άλμπουμ, Διαδίκτυο, τα πάντα από τη Μεταπολίτευση ώς σήμερα. Κι όλα αυτά τα στοιχεία όχι με τη μορφή ενός ανιαρού καταλόγου ή εκτεθειμένα κάτω από μια άναρχη υποκειμενικότητα, αλλά συνδυασμένα πειστικά με τα θεμελιώδη συστατικά της ένατης τέχνης.

Ακόμα και οι μη γνώστες θα ενθουσιαστούν

Κάπως έτσι ερχόμαστε στον δεύτερο αναγνώστη του τόμου, στον «αμύητο», εκείνον που, κατά την εισαγωγική μου υπόθεση, δεν γνωρίζει τίποτε από τα ελληνικά κόμικς, εκείνον δηλαδή που θέλει να μάθει πράγματα, εκείνον που θέλει να καταλάβει το τι και το πώς και το γιατί του κόμικς, τόσο γενικότερα όσο και ειδικά στην Ελλάδα. Αυτός ο δεύτερος αναγνώστης θα ενθουσιαστεί με το βιβλίο. Επειδή στις σελίδες του, από την πρώτη ώς την τελευταία, εισάγεται με εύληπτο και απολαυστικό τρόπο σε ένα δημιουργικό σύμπαν που, όσο προχωρά η ανάγνωση, τόσο αποκαλύπτεται πιο γοητευτικό στα μάτια του – ακριβώς επειδή του ανοίγει διαρκώς προσδοκίες για τις δικές του περαιτέρω ανακαλύψεις σ’ αυτήν την τέχνη.

Η καταπληκτική αυτή συνάντηση, όπου ο επαρκής αναγνώστης των ελληνικών κόμικς διασταυρώνεται με τον άπειρο αναγνώστη, επιτυγχάνεται χάρη στην ικανότητα του συγγραφέα που, αξιοποιώντας το γνήσιο πάθος της βιωμένης του εμπειρίας ως εικονογράφου, δεν αναλύει ως φυσιοδίφης τα λεπιδόπτερα της έρευνάς του, αλλά ως μύστης μιας τέχνης που έχει πρωτίστως την ανάγκη να τη μεταδώσει, να την κάνει κατανοητή ως προς τις θεμελιώδεις λειτουργίες της, να την αναδείξει ως κομμάτι του πολιτισμού και της κουλτούρας μιας συγκεκριμένης κοινωνίας, μιας συγκεκριμένης εποχής, μιας ελληνικής Ιστορίας…

Η πρώτη ιστορία της τέχνης των κόμικς

Πράγματι, η σαφήνεια με την οποία ο Soloup χειρίζεται το θεωρητικό υπόβαθρο αυτής της τέχνης επιτρέπει στον οποιονδήποτε αναγνώστη να κατανοήσει τη σχέση της τέχνης των κόμικς (όπως άλλωστε και κάθε τέχνης) με την κουλτούρα της εποχής της, με τις κυρίαρχες ιδέες, τα ιδεολογήματα, τις πολιτικές τάσεις, τις κατά περίπτωση τυφλώσεις, αλλά και με τη γενικότερη οικονομική και κοινωνική συγκυρία στους κόλπους της οποίας γεννήθηκε. Με τον πιο εμπεριστατωμένο τρόπο ο Soloup υποστηρίζει αυτήν την πυκνή εγκυκλοπαίδειά του των ελληνικών κόμικς με μια πρώτη κοινωνιολογία του είδους. Μια κοινωνιολογία που, μέσα από την εικόνα των ελληνικών κόμικς, καθρεφτίζει με εξαιρετικό τρόπο τις πιο αντιπροσωπευτικές πλευρές της μεταπολιτευτικής νεοελληνικής κοινωνίας.

Σε συνδυασμό με την παραπάνω οπτική, το βιβλίο του Soloup διαβάζεται και ως η πρώτη ιστορία της τέχνης του είδους στην Ελλάδα. Οι σχεδιαστικές προτιμήσεις, η εικαστική εξέλιξη, οι τεχνικές, οι κυρίαρχες φόρμες, η σχέση μορφής και περιεχομένου, η σχέση μυθοπλασίας και πραγματικότητας, η σχέση κειμένου και εικόνας, ο ρόλος της τεχνολογίας και γενικότερα του μέσου διάδοσης του είδους, αποτελούν εργαλεία που ο συγγραφέας αξιοποιεί συστηματικά στην ανάγνωσή του των ελληνικών κόμικς.

Έχουμε και λέμε λοιπόν: Τα «ελληνικά comics» σε μια κριτική ανάγνωση που είναι μια εγκυκλοπαίδεια του είδους, μια κοινωνιολογία του είδους, μια ιστορία τέχνης του είδους. Η φράση «όλα όσα ήθελες να ξέρεις για τα ελληνικά κόμικς και δεν τολμούσες να ρωτήσεις γι’ αυτά» γι’ αυτό το βιβλίο αναφοράς δεν συνιστά ούτε υπερβολή ούτε μεροληψία. Είναι η αλήθεια του, το πάθος του, η προσφορά του.

INFO: Το βιβλίο «Τα ελληνικά comics: Αντανακλάσεις ιδεών στις σελίδες των κόμικς» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.